Qëndrimi i Islamit ndaj dhënies gji fëmijës

Autor: Jusuf ZIMERI

Aq sa më shumë po zhvillohet shkenca, gjithnjë e më shumë po vërtetohet saktësia e argumenteve autentike nga Kur’ani Fisnik dhe sunneti i Pejgamberit a.s. e kjo është argument shtesë se Islami bazohet mbi fjalët hyjnore që burojnë nga i Gjithëdijshmi Absolut.

Faktet që shkencat ekzakte i zbulojnë nëpër kohë nuk janë gjë tjetër, përveç se konfirmim i të vërtetës madhore, që disa shoqëri njerëzore e kishte injoruar për shkak të diletantizmit të tyre, duke u thirrur në emancipim, modernizëm dhe qytetërim të rrejshëm.

Objektivi final i fjalës hyjnore është njeriu, natyrshmëria e tij, zhvillimi dhe edukimi i natyrshëm i qenies njeri, formimi personalitetit të njeriut dhe shoqërisë njerëzore në përgjithësi. Andaj, për realizimin e këtij objektivi sistemi hyjnor, për qenien njeri, si qenie më e dalluar nga të gjitha qeniet tjera, ka përcaktuar edhe norma preventive që shërbejnë për zhvillimin e natyrshëm të qenies njeri. Njëkohësish vërejmë se mosrespektimi i këtyre normave, pavarësisht se shpeshherë justifikohet me progresin njerëzorë, me civilizimin dhe qytetërimin, e shpeshherë për fat të keq edhe me shkencën, sjellë pasoja të mëdha si për individin ashtu edhe për shoqërinë njerëzore.

Kësaj radhe do të shtjellojmë një çështje jetike për rritjen dhe zhvillimin e natyrshëm të fëmijës që shoqërohet gjatë tërë jetës së tij, e që është dhënia gji fëmijëve në mënyrë të natyrshme, obligimi dhe përgjegjësia e prindërve nda kësaj çështjeje dhe pasojat e anashkalimit të këtij obligimi si për individin ashtu edhe për shoqërinë njerëzore. Meqë kjo çështje kohëve të fundit gjithnjë e më shumë po hulumtohet nëpër shumë qendra studimore nëpër botë, neve në këtë punim të shkurtë do të bëjmë përpjekje që të paraqesim qëndrimin e islamit ndaj kësaj çështje shumë të rëndësishme, për të parë të vërtetën hyjnore që e shtjelloi Islami shekuj më parë kur bota njerëzore as që kishte ndonjë qëndrim rreth kësaj çështjeje. Nga kjo vërehet se apelet e shumë qendrave shëndetësore dhe pedagogjike që po i bëjnë kohëve të fundit se, për të pasur fëmijë të shëndoshë psikikisht dhe fizikisht është i pa shmangshëm fakti se fëmijët tanë duhet ushqyer me ushqim natyral, e që është gjiri i nënës, kurse këtyre apeleve i parapriu Islami që para 14 shekujve, respektivisht që nga shekulli i shtatë.

Trajtimi juridik islam i gjidhënies
Nëse çështjen e dhënies gji fëmijës e hulumtojmë në Fjalën hyjnore (Kur’an), vërejmë se nocioni gjidhënie në Kur’anin famëlartë bashkërisht me derivatet e kësaj fjale, vërejmë se kjo tematikë në Kur’an është theksuar 14 herë, në 7 Sure të Kur’anit në 8 Ajete kur’anore. Kjo na jep të kuptojmë për peshën dhe rëndësinë që i kushtoi Kur’ani famëlartë kësaj çështjeje jetike, për të formuar një individ dhe shoqëri të shëndoshë. Në Kur’an thuhet: “Nënat, ato që duan ta plotësojnë gjidhënien, janë të obliguara t’u japin gji fëmijëve të vet dy vjet të plota. I ati i fëmijës është i obliguar për furnizimin dhe veshmbathjen e tyre (gruas) ashtu si është rregulli. Askush nuk ngarkohet më tepër, vetëm aq sa ka mundësi. Asnjë nënë nuk bën të dëmtohet me fëmijën e saj, e as babai me fëmijën e tij. Po ashtu është i obliguar edhe trashëgimtari (i fëmijës). E nëse pas një konsultimi dhe pëlqimi (prindërit) shfaqin dëshirën për ndërprerjen (më herët) e gjinit, nuk është ndonjë mëkat për ta. Nëse ju (baballarët) për fëmijën tuaj dëshironi gjidhënëse tjetër me kusht që pagesën t’ia bëni në mënyrë të duhur, nuk është ndonjë mëkat. Kini frikë nga All-llahu dhe dijeni se All-llahu sheh çka punoni.”.

Nëse ajetit në fjalë i bëjmë studim analitik, vërejmë me lehtësi se dispozita e dhënies gji fëmijës përveç faktit se është detyrim human, mbi të gjitha është detyrim fetar dhe njerëzor, sepse gjiri i nënës është burimi esencial natyral për ushqimin e fëmijës, kurse format tjera të ushqimit artificial të fëmijës na paraqiten vetëm në rastet aksidentale, si forma alternative atëherë kur nuk ekziston mundësia e ushqimit të fëmijës në mënyrë direkte nga gjiri i nënës. Derisa themi se është detyrim fetar, vetvetiu nënkuptohet se për kryerjen apo mos kryerjen e këtij detyrimi ekziston edhe përgjegjësia. Ruajtjen e kësaj natyrshmëria të fëmijës, thithjes nga gjiu i nënës së tij, absorbimi i ndjenjës dhe dashurisë së nënës që e përfiton fëmija përmes gjidhënies, si dhe të luajturit dhe kënaqësia me gjirin e nënës, Islami i trajton si të drejta themelore të fëmijës, dhe si obligim dhe përgjegjësi e prindërve të tij. Kjo përgjegjësi sipas së drejtës islame, nuk përkufizohet vetëm te nëna e fëmijës, porse në te përfshihet edhe i ati i fëmijës, i cili ka për obligim ligjor, islam, moral dhe njerëzorë që ti sigurojë fëmijës së tij mundësinë e realizimit të të drejtave të tija, kurse nënës së fëmijës ti sigurojë mirëqenie, furnizim dhe kushte tjera që i mundësojnë fëmijës ti shfrytëzojë te nëna e tij. Kjo përgjegjësi sipas së drejtës islame, nuk përfundon vetëm te prindi i fëmijës, porse në mungesë të prindit, për realizimin e kësaj të drejte te fëmija, janë të obliguar edhe trashëgimtarët e tij varësisht nga kategoria e afrimit tek ai.

Argumenti që vërteton detyrimin e nënës për gjidhënjen fëmijës së sajë dhe, që rritë shkallën e përgjegjësisë, është edhe fakti që e drejta Islame (Sheriati) për hir të ruajtjes së interesit dhe natyrshmërisë së fëmijës, si dhe për realizimin e së drejtës themelore të fëmijës, nënën e cila ka fëmijën e saj në gji, përkohësisht e liroi edhe nga obligimi i agjërimit, vetëm e vetëm që të mos dëmtohet shëndeti i fëmijës. Në rastet kur e ëma e fëmijës nuk ka mundësi të ushqejë fëmijën e saj me gjirin e saj për arsye të ndryshme, atëherë i ati i fëmijës detyrohet që fëmijës të sigurojë ndonjë grua tjetër për gjidhënjen dhe të paguaj për këtë aq sa ka nevojë, e assesi ta orientojë fëmijën drejt ushqimit artificial. Në këtë rast, nëse fëmija thithë nga ndonjë grua tjetër përveç nënës së tij, gruaja e tjetër konsiderohet nëna e tij nga qumështi dhe, mes tyre formohet një lidhje tjetër nga qumështi, ku përfitohen norma tjera që rregullojnë këtë tematikë nga e drejta familjare.

Nëse këtë çështje që është kaq delikate, vitale dhe me peshë, jo vetëm për formimin e shëndoshë të personalitetit të individit si në aspektin fizik, psikologjik dhe edukativ, por edhe në formimin e shoqërisë së shëndoshë në përgjithësi, e studiojmë nga aspekti legjislativ, me lehtësi konstatojmë se njeriu i parë që vendosi një dekretligj për asistencë sociale dhe juridike që i stimulonte prindërit, e veçanërisht nënat që i jepnin fëmijëve të tyre gji, ishte halifi i dytë Islam Omer b. Hatabi që për sjelljen e këtij dekretligji ishte i motivuar dhe i brumosur nga parimet e shëndosha Islame. Ai ishte i parë që përcaktoi kornizë ligjore e përfituar nga ajka e Kur’anit dhe sunetit, ku demonstronte përkujdesje nga arka e shtetit për të gjitha nënat që fëmijëve të tyre u japin gji. Këtë konfirmim të këtij dekretligji Omer b. Hatabi e kishte konfirmuar dhe publikuar personalisht ai, kur pas namazit të sabahut iu drejtua njerëzve duke u thënë: O ju njerëz, mos iu ndani fëmijët tuaj nga gjiri i nënave të tyre për interesa mediokre ekonomike, sepse Omeri, respektivisht qeveria e Omerit prej sot nga arka shtetërore ndanë një pjesë të caktuar të buxhetit për çdo fëmijë të lindur.

Ky akt ligjor i konkretizuar dhe implementuar në shoqërinë islame që në shekullin e VII (shtatë) është një dëshmi konkrete që paraqet vigjilencën dhe përgjegjësinë e lartë morale, islame dhe juridike që e drejta islame i përkushtoi gjidhënies, e që bota bashkëkohore për ta kuptuar këtë realitet iu desh të kalojnë disa shekuj me radhë duke u viktimizuar gjenerata të tërë, në mënyrë që kah fundi i shekullit XX, të bëhen apelet e para nga qeveritë e moderuara që nënat të mos ti largojnë fëmijët e tyre nga gjiri i tyre dhe për këtë të nisin iniciativa për përcaktimin e  kornizave ligjore.

Zbulimet dhe hulumtimet e fundit shkencore që flasin për dobinë e marrjes së ushqimit të drejtpërdrejtë nga gjiri i nënës, dhe për pasojat e të ushqyerit të fëmijës me qumësht artificial, janë vetëm vërtetim fakte që dëshmojnë për logjikën e shëndoshë juridike që e kishte rregulluar qeveria islame.

Në anën tjetër, e drejta islame (sheriati) duke u mbështetur në argumentet autentike islame, paraqet edhe alternativë për rastet kur nëna e fëmijës nuk mund t’i japë gji fëmijës për shkaqe aksidentale, duke e detyruar të atin e fëmijës që të paguaj gjidhënëse tjetër për ushqimin e fëmijës. Nga kjo nënkuptojmë se e drejta islame asnjëherë nuk sugjeroi që fëmija të ushqehet qumësht artificial, siç po ndodhë në botën bashkëkohore. Me gjithat, këtë materie, dhënien gji nga ndonjë grua tjetër, e drejta islame e rregulloi dhe administroi me precizitet, sepse gruan e tillë islami e konsideroi nënë nga qumështi, kurse fëmijët e saj i konsideroi vëllezër dhe motra nga qumështi, andaj edhe ndaloi martesën mes tyre për shkak të afërsisë së tyre, ashtu si ndalohet martesa mes tyre për shkak të afërsisë së gjakut. Për këtë çështje i Dërguari i Allahut s.a.v.s. ka thënë: “U ndalohet martesa prej qumështit, ashtu siç u ndalohet ajo prej gjaku”Termidhiu.

Është interesant se shkencëtarët kohëve të fundit, gjatë studimeve të tyre me ose pa vetëdije shpjegimet e tyre plotësisht përputhen me tekstet autentike islame, që në rastin konkret kemi hadithin e Pejgamberit a.s.. Një nga Hulumtuesit e kësaj lëmie, Prof. Sergan, thotë: ne jemi të vetëdijshëm se qumështi i gjirit përmban qelizat burimore (embrionale) dhe këto qeliza në një shkallë të madhe janë komplekse dhe ne nuk i dimë, mirëpo ato ndikojnë tek fëmija gjatë thithjes së qumështit nga nëna e tij në mënyrë të konsiderueshme. Qelizat burimore që gjenden në qumështin e nënës së fëmijës janë të ngjashme, apo më mirë me thënë përputhen plotësisht me qelizat e embrionit që bartë në barkun e saj. Nga kjo nënkuptojmë se çdo fëmijë që thithë gjirin nga ndonjë grua tjetër që nuk është nëna e tij, ai ndikohet nga qumështi i saj dhe merr karakteristika të ngjashme me vëllezërit dhe motrat nga qumështi që kanë lindur nga ajo grua. A nuk është kjo një argument i fuqishëm që vërteton thënien e Pejgamberit a.s. që para 14 shekujve, kur ka ndaluar martesën me vëllezërit dhe motrat nga qumështi ashtu si ndalesat nga gjaku. A nuk mjafton kjo që njeriu të bindet se fjalët e Pejgamberit a.s. nuk janë nga hamendja por janë shpallje nga i Gjithëdijshmi?!.

Shkrime të ngjashme