Çka quajmë ‘alim dhe çka quajmë talib
Fjala ulema’, që e njeh populli ynë, buron nga gjuha arabe. Ndonëse përdoret në njëjës (p.sh. Filani është ulema’ i madh) forma e kësaj fjale është në shumës (i parregullt). Njëjësi i kësaj forme është po ashtu trajta e njohur ndër ne, fjala alim. Në gjuhën shqipe do të thotë: dijetar, shkencëtar, i ditur. Në fjalorin e përditshëm të muslimanëve shqiptarë por edhe të popujve ballkanikë fjala alim / ulema’, nuk ka kuptimin e çfarëdo dijetari. Alim / ulema’, për shembull, nuk quhet gjeografi, gjuhëtari, fizicienti etj., por alim / ulema’ është imami, mual-limi, hatibi, hoxha, personi i cili fjalët e tij i konfirmon me veprat e tij, respektivisht alim – ulema’ quhet personi të cilit ndonjëherë fjalët mund t’i mungojnë, por jo edhe veprat. Alim është ai i cili pandërprerë mëson dhe i thellon njohuritë, pandërprerë e shpërndanë diturinë dhe sakrifikohet për të – të gjitha në emër të Allahut. Alimi në rast mossuksesi e fajëson veten e jo të tjerët, kurse suksesin nuk ia përshkruan vetvetes por ia përshkruan vetëm Allahut sh. sh.. Alimi kontributin e tij në dituri e quan vetëm si një detyrim të tij, vetëm si një obligim të tij ndaj të tjerëve, ndaj Krijuesit dhe nuk e përdorë si provë që të tjerët t’i nënshtrohen. Ky është personi i cili me fuqi të pranishme edhe pse të padukshme e tërheq vëmendjen rreth vetes dhe nxit respekt të natyrshëm te të tjerët. Alimi tubon nxënës, të cilët i udhëzon në rrugë të vërtetë, i udhëzon në fe të mirëfilltë.
Atë të cilin e mëson alimi (mësuesi) quhet talib. Edhe kjo fjalë buron nga gjuha arabe dhe paraqet njëjësin e fjalës tul-lab. Talib është ai i cili kërkon dituri. Ky është nxënësi, nxënësi i medresesë, shkolla e cila e ka bërë atë dijetar dhe mësues. Talib është ai i cili është i etshëm për dituri dhe assesi nuk pajtohet me sasinë e dijes së arritur, sikur që haxhiu nuk mjaftohet me sasinë e ujit të pirë të Zem Zemit. Talib është ai nxënës i cili gjatë jetës së tij e ka kuptuar rëndësinë e mësuesit, i cili e ka kuptuar se shoqëria, para së gjithash, mësuesin e bënë besimtar më të mirë dhe vetëm pastaj edhe njeri, bir, vëlla, bashkëshort dhe baba.
Mësuesit e mirë dhe Nxënësit e mirë
Mësuesit e mirë e të mëdhenjë gjatë historisë kanë pasur edhe nxënës të mirë e besnikë. Pas një kohe këta nxënës bëheshin dijetarë të mirë. Këta dijetarë të hershëm e vlerësuan drejtë emanetin e pranuar për mësimin e diturisë, e transmetuan dijen dhe e ndanë zekatin për diturinë e vet ndër nxënësit e tyre besnikë. Nxënësit besnikë e të zellshëm, sërish, pas një kohe bëheshin mësues të mirë dhe kështu ky zinxhir përsëritej.
Në histori kemi mësues dhe nxënës të njohur. Mësuesi Sokrati e kishte për nxënës Platonin. Platoni e kishte për nxënës Aristotelin. Ata mësuan nga mësuesit e tyre, i ndoqën hap pas hapi dhe një ditë u bënë edhe më të mëdhenjë se mësuesit e tyre. Nga mësuesit e mëdhenjë para së gjithash duhet mësuar si të bëhemi nxënës të mirë dhe kjo mund të mësohet. Bota ka pasur edhe shumë mësues të tjerë të mëdhenjë që me këtë rast nuk janë përmendur. Ata kanë dhënë kontribut në qytetërimin botëror dhe e kanë vendin e tyre meritor. Por si duhet të bëhemi mësues të mirë dhe të respektuar, kjo nuk mund të mësohet, por kjo duhet të fitohet, të arrihet.
Mirëpo, nxënësi më i madh është ai të cilin e ka mësuar Allahu xh. sh., e ai është Muhammedi a.s.. Burimi i mësimit të Pejgamberit të Allahut nuk është idhujtaria greke, as ateizmi budist, as dualizmi zaratustrian, as idhujtaria greko-romake perëndimore …. por burim i mësimit të tij ishte vetë Allahu i madhërishëm. Ai ishte nxënës i devotshëm dhe këmbëngulës kundrejt Allahut xh. sh., por ai është mësues i jashtëzakonshëm dhe madhështor i shokëve të tij të shumtë, e sidomos mësues i Ebu Bekrit, Omerit, Osmanit e Aliut, Allahu qoftë i kënaqur me ta. Ai ishte mësues me vlera të jashtëzakonshme, dritë mbi drita dhe këtë dritë ua mbëltoi shokëve të tij, ua mbëltoi bindjen se si t’i të bëhen nxënës të mirë, si ta arrijnë respektin, autoritetin dhe nderin e mësuesit dhe si të tillë në të gjitha anët e botës e transmetuan porosinë e Allahut.
Nxënësi bëhej mësues …
Pasuesit më të afërm të Muhammedit a.s., as’habët si Ebu Bekri, Omeri, Osmani, Aliu, Abdullah ibn Abbasi, Ebu Hurejre dhe as’habë të tjerë nga plejada e tyre e më të mirëve, të cilët nuk ndaheshin nga Muhammedi a.s., ishin talibët (nxënësit) e vërtetë, gjurmuesit e palodhshëm pas të vërtetës dhe të dijes. As’habët e Muhammedit a.s. e shfrytëzonin çdo rast në shoqëri me Muhammedin a.s. të mësojnë, të jenë nxënësit e Muhammedit a.s., çdo çast në këtë botë ta kalojnë në shoqëri me mësuesin më të madh, që sa më shumë të mësojnë nga ai dhe që fjalën e tij ta memorizojnë përgjithmonë dhe këtë mësim t’ua përcjellin nxënësve të tyre si emanetin më të madh të dhuruar. Më vonë edhe Ebu Bekri, Omeri, Osmani, Aliu, Ebu Hurejre, Abdullah ibn Abbasi, Abdullah ibn Mesudi, Enes ibn Maliku dhe as’habë të tjerë u bënë mësues nga të cilët tabiinët nuk janë ndarë, kanë mësuar për fenë dhe për mënyrën islame të jetës deri në hollësitë më të mëdha. Nëse në këtë mënyrë e kundrojmë rolin e mësuesve të parë në historisë islame, atëherë nuk e kemi të vështirë ta kuptojmë hadithin e Muhammedit a.s.: “Ulemaja (dijetarët) janë trashëgimtarë të pejgamberëve të Allahut.”
Bota ka nevojë për dije të gjallë e jo për libra të pajetë
Mirëpo, sot kemi pak mësues të gjallë të cilët respektin e kanë fituar me punë dhe vepra të mira, por edhe më pak nxënës (tul-lab), gjurmues të palodhshëm për të vërtetën dhe shoqërimin me ata të cilët mund t’i udhëzojnë por edhe mësojnë në diç të gjallë. Sot kemi pak mësues të cilët e mbajnë katedrën jetësore, por kemi mjaft të tillë me katedra profesionale.
Sa herë të kthehesh te ulemaja, do të sheh këtë pasqyrë: njëri flet e të tjerët dëgjojnë dhe mësojnë; dhe … kanë çka të mësojnë dhe ka çka të mësohet sa herë të shkosh.
Në anën tjetër, komercializimi tmerrues i veprimtarisë botuese islame ka sjellë deri aty që të botohet çdo gjë dhe gjithfarë titujsh. Ky trend ka shkuar deri aty që librat i kanë zëvendësuar mësuesit e gjallë. Vërtetë librat e vdekura mund të na ofrojnë informacione, por gjallërinë mahnitëse të fesë dhe udhëzimin njerëzor, mund ta ndiejmë dhe shohim vetëm në praninë e atyre që e kanë këtë gjallëri. Prandaj, ashtu sikur që sot ulemaja e gjallë është zëvendësuar me libra të vdekura, dhe atë gjerësisht të shtrira, të shkruara apo në formë elektronike, nga kushdo të shkruara dhe të shtypura, libra për Islamin dhe dispozitat e tij, shkronja të vdekura në letër, ashtu edhe feja na është bërë njësoj e pajetë, që të mos themi fe e vdekur. Në nënqiellin tonë shqiptar por edhe regjional e më gjerë kurrë nuk ka pasur më shumë alima të gjallë por kurrë më pak alima-mësues dhe taliba-nxënës. Nxënës të cilët për shkak të mësuesit, alimit të tyre, edhe të zbathur edhe të zhveshur kanë ecur në mënyrë që të jenë me atë i cili do t’i mësojë mirë. Ata nxënës të cilët kur mësuesi i tyre ndërron jetë, ndiejnë dhembje më të fuqishme në bark se sa kur babai i tyre ndërron jetë. Sot nuk ka respektivisht sot janë raritet mësuesit të cilët me nxënësit e tyre sillen sikur me fëmijët në shtëpinë e tyre. Raftet po na pëlcasin nga pesha e librave me tituj të ndryshëm. Raftet janë përplot libra, dije ka pak, kurse vepra të mira më së paku. Më së paku ka vepra të mira të cilat nuk janë kontaminuar me ndonjë kalkulim të kësaj bote qoftë ajo mëditja, shpenzimet e rrugës apo rrezikimi i autoritetit. Nuk ka më mësues të mëdhenjë të cilët organizojnë tubimin e nxënësve në shtëpinë e veta, ku nxënësit rreth tij mësojnë për Islamin, për jetën, për ekonominë dhe bujqësinë, të cilët pinë kafe dhe hanë syfyre dhe iftare, e të cilat ushqime i ka gatuar zonja e alimit. Ku është tretur ulemaja e vjetër, e cila mbase ka ditur më pak se alimët e sotshëm, por atë që e ka ditur sipas saj ka vepruar dhe kurrë nuk ka hequr dorë. Kurse atë që nuk e kanë ditur, me ndihmën e Allahut, me veprat e tyre të mira e kanë kompenzuar. Do të ishte i mirëseardhur një alim i vjetër, të na mësojë se si bëhet sakrifikimi për fe dhe si bëhet mësimi i të tjerëve.
Raporti (jo)komunikues „Sa më larg aq më mirë”
Të vjetrit mësuan se si t’i gjejnë imamët e rinjë, kurse këtë e dinë më së miri të rinjtë, duke i provuar metodat e tyre të edukimit dhe të udhëheqjes në jetën e tyre. Mësuesit e vjetër i zbuluan nxënësit e ardhshëm dhe i përgatitën për sfidat e ardhshme. Ata gjatë ceremonisë së mevludit apo të tubimeve të ngjashme, kanë ditur t’ua japin fjalën imamëve të rinjë, t’ua mundësojnë të mbajnë ligjërata, pa kurrfarë xhelozie dhe duke shprehur kënaqësi ndaj ligjëratave të tyre para opinionit.
Ulemaja zyrtare sot nuk organizon kurrfarë tubimi madje as për nxënësit e saj të zgjedhur, kurse aty ku ekzistojnë këto organizime, ata bëhen objekt përfoljesh. Mësimi institucional i Islamit dhe veprimtatria botuese islame e zëvendësoi mësimin e gjallë që deri atëherë zhvillohej ndërmjet mësuesit dhe nxënësit.
Edhe në rrafshin institucional shpesh kemi dëshirë të themi se medreseja është vendi i fundit ku edukohet dhe arsimohet, kundrejt shkollave të tjera, të cilat, përgjatë vendit, vetëm arsimojnë. Por, nxënësit tonë, pak nga pak, zënë në thua, dhe mbështeten te profesorë të fakulteteve të tjera, nga të cilët përvetësohen (nxënësit tonë) dhe nën ombrellën e tyre e përfundojnë atë që ne nuk kemi arritur ta përfundojmë. Nuk kalon shumë kohë dhe këto shkolla të tjera me nxënësit tonë na sulmojnë. Kjo nuk ndodh vetëm me institucionet arsimore laike por edhe me ato muslimane. Nxënësi ynë vetëm për disa muaj të kaluar nëpër vende arabe-muslimane, përvetëson mënyrën e tyre të të menduarit, mënyrën e tyre të të vepruarit dhe atë që ne nuk e kemi arritur për njëzet vite të arsimimit dhe edukimit të fëmijëve tanë, atë e bëjnë të tjerët vetëm për disa muaj. Nxënësit tonë të dikurshëm bëhen kundërshtarët tanë më të rreptë, armiqtë tanë më të përbetuar, anatemuesit tanë më të qartë.
Mendojmë se arsyeja për këtë gjendje është komplekse, por një faktor me rëndësi të dorës së parë është gjendja që zotëron në institucionet tona politikëbërëse, edukatëbërëse dhe arsimbërëse. Në vend që ulemaja e shkollave tona t’i tubojë nxënësit dhe studentët tonë dhe t’i përgatisë ata për alima të nesërm, të cilët do të jenë të gatshëm t’u përgjigjet sfidave të kohës moderne, këtë punë e bëjnë profesorët e institucioneve të tjera, të filozofisë në Perëndim apo të ‘besimit’ puritan në Lindje. Ata i tubojnë bijtë tanë, i aftësojnë sipas mënyrës së tyre dhe i përdorin për të na sulmuar. E dhembshme është të pranosh goditje nga nxënësit tuaj, ta vrasim traditën tonë fetare me bijtë tanë në emër të synimeve jo të sinqerta dhe trilleve të lodhshme.
Përse ndodh kjo?! Përse ulemaja aktuale e ditëve tona shtiret kaq profesionale dhe njëkohësisht kaq e largët nga nxënësit e vet? Mos edhe imamët që janë aktualisht dhe që do të vijnë, të mësuar nga ulemaja, do të bëhen skajërisht profesionalistë dhe skajërisht të larguar nga xhematlinjtë? Përse sllogani “sa më larg aq më mirë” po shndërrohet në parim?! Mos vallë ndjekja dhe përfundimi i studimeve nëpërmjet internetit, postës apo mënyrave të tjera komunikuese po i përgjigjet shumicës sonë?! Raporti i mësuesit kundrejt nxënësit që sikur vlerësohej si “baba” i dytë paraqet përqeshje si te nxënësit ashtu edhe te mësuesit e tjerë. Mënyra perëndimore e të menduarit, e të ndijurit, e të përjetuarit ka hyrë në palcën e shumicës nga ne. Më nuk bëhet dallim ndërmjet asaj të vjetrës por që i themi se është “e jona” dhe asaj modernes por që i themi se është “e huaja”.
Modernja thotë se s’ka të keqe nëse flejmë në krahë të majtë, nëse urinojmë në këmbë, nëse hamë me dorë të majtë, nëse ne meshkujt veshim mëndafsh apo vëmë ndonjë unazë e gjerdan floriri, nëse femra muslimane nuk vë shami mbi kokën e saj, e të tjera e të tjera! Vërtetë të gjitha këto që i përmendëm nuk janë të këqijat më të rënda?!?! Ok, pajtohemi me këtë konstatim të perëndimorëve, por nëse nuk ka asgjë të keqe në tërë këtë, atëherë përse modernistët këmbëngulin pikërisht në këtë ndryshim të pavlefshëm. Meqë janë pa rëndësi, përse e djathta nuk ngelet e djathtë, sepse është e djathtë! Përse nuk vendoset kufiri deri ku mund të shkohet në këto ndryshime? Nëse hiqet kufiri në këto çështjet e theksuara më herët, çka do të jetë vijuese: mos vallë do të jenë edhe pesë shartet e islamit, edhe gjashtë shartet e imanit, edhe guslli edhe shumë të tjera.
Mendoj se mësuesit e mëdhenjë duhet të jenë më afër nxënësve të tyre, mendoj se nxënësit duhet të afrohen më tepër rreth mësuesve të tyre, mendoj se e djathta duhet të mbetet e djathtë, sepse nuk e kemi bërë ne të djathtën të dhjathtë, por ajo vetvetiu është e djathtë dhe duhet të mbetet e djathtë. (Shkrimi paraqet interpolim të tekstit: http://www.preporod.com/duhovna-obzorja-rubrike-39/1162-gdje-su-uenici-dananje-uleme.html .)
