Namazi: Ezani dhe Ikameti

Autor: Jusuf ZIMERI
Shprehja “Edhan“ në kuptimin gjuhësor do të thotë: Informim, kurse në kuptimin terminologjik të sheriatit islam do të thotë: Thirrje (Informim) e veçantë e muslimanëve për faljen e namazeve farze[1] dhe për hyrjen e kohës së tij.

Ezani[2] përveç asaj se tregon hyrjen e kohës së namazit, ai në vete përmban edhe elementet e besimit në njësinë e All-llahut xh.sh. Kjo është thirrje në madhërimin e All-llahut dhe në namaz, ngase me anë të ezanit argumentohet njësia e All-llahut dhe mohohet politeizmi. Po ashtu në brendësinë e ezanit vërtetohet edhe Pejgamberllëku i Muhammedit Alejhis-selam dhe dëshmia e dërgesës së tij. Pejgamberi Sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme ka thënë:”Qafët më të gjata ditën e gjykimit i kanë muezinët”.

Dispozita e ezanit dhe ikametit është sunnet i fortë (sunneti muekkede) për meshkujt e jo edhe për femrat, dhe për namazet farze e jo në namazet nafile. Ezani dhe ikameti thirren pas hyrjes së pesë kohëve të namazit, ditën e xhumasë, pavarësisht se është fjala për namaz eda apo kaza vetmas apo me xhemat, në udhëtim apo në shtëpi. Këtë e vërteton hadithi Pejgamberi Sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme ku ka thënë: ”Kur të vijë koha e namazit, thirrni ezan dhe bëni ikamet, kurse më i madhi (më i vjetri) nga ju le të bëhet Imam.” [3]

Ikameti është më i vlefshëm se sa ezani, dhe gjatë këndimit të ikametit shpejtohet në lexim dhe nuk vehen duart te veshët

Kushtet e ezanit

Kushtet ezanit dhe ikametit janë:

– Që të jetë ezani i vlefshëm kushtëzohet që tërë ezani të thirret brenda hyrjes së kohës, sepse jashtë kohe është i pavlefshëm. Nëse ezani thirret para hyrjes së kohës me përjashtim të namazit të sabahut, atëherë duhet përsëritur, kurse në namazin e sabahut lejohet më herët për shkak të zgjimit të njerëzve nga gjumi.

– Që fjalët e ezanit të jenë të radhitura sipas tekstit të ezanit, në mënyrë që mes tyre të mos ketë ndërprerje të gjatë, apo të fliten fjalë të tepërta.

– Ezani duhet të këndohet në gjuhën arabe, dhe nuk mund të lexohet në gjuhë tjetër për shkak të ligjësimit të ezanit në gjuhën arabe nga Meleku i cili ia mësoi muslimanëve ezanin.

– Personi i cili e thërret ezanin quhet “muezin” dhe duhet të jetë mashkull, musliman, i mençur, i devotshëm, ta njohë sunnetin e Pejgamberit Sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme të ketë zë tërheqës, të jetë i rregullt dhe i përpiktë në ezan, dhe më mirë është që të jetë vendas. Kurse ezani i fëmijës së papjekur psikikisht nuk vlen, por duhet që ky ezan të përsëritet. Gjithashtu e njëjta dispozitë e përfshinë edhe ezanin e të çmendurit.

Teksti i Ezanit

Teksti i ezanit sipas hanefive përmban 15 fjali, përveç ezanit të sabahut dhe ikametit që përmbajnë 17 fjali dhe është si vijon:

Gjatë këndimit të ezanit muezini të qëndrojë në këmbë, sepse urrehet ulja gjatë thirrjes së ezanit, me përjashtim nëse ekziston pengesë.

Është mirë dhe veprim i kërkuar zbukurimi i zërit, kurse duhet pushuar mes fjalëve për tiu përgjigjur ezanit. Në momentin kur ta këndoj “Haj-jeales-sala” është mirë të kthehet pak djathtas, kurse kur ta këndoj “Haj-jealel felah” të kthehet pak majtas qoftë edhe një herë. Nëse ezani thirret nga minarja, atëherë duhet të sillet në minare gjatë thirrjes së ezanit. Gjatë thirrjes së ezanit është mirë që duart të vendosen te veshët [5].

Gjatë thirrjes së ezanit nuk guxon të flasë fjalë tjera që nuk janë pjesë e ezanit, e nëse flet diçka atëherë duhet përsëritur ezanin.

Mes ezanit dhe ikametit pritet aq sa kanë nevojë që xhemati të prezantoj në xhami, por duhet pasur kujdes në ruajtjen e kohës, kurse në namazin e akshamit pas ezanit hesht pak në këmbë sa të këndohet tre ajete të shkurta të kur’anit sepse këndimi i ikametit menjëherë pas ezanit është veprim i urrejtur (mekruh).

Atij që gjendet në qytet dhe i ka kaluar namazi i xhumasë pa u falur, për te urrehet thirrja e ezanit dhe ikametit për namazin e drekës.

Falësi që e falë namazin në një xhami në të cilën është falur namazi me xhemat urrehet leximi apo këndimi i ezanit dhe ikametit, me përjashtim nëse falet në xhaminë e cila gjendet rreth rrugës kalimtare e cila nuk ka as imam e as myezin të caktuar që nënkupton se aty nuk urrehet as ezani e as ikamti, por përkuvndrazi zbatimi i tyre është më prioritar.

Përgjigjja ndaj muezinit

Pejgamberi Sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme në hadithin e regjistruar te Imam Buhariu, me transmetim nga Abu Seid El Huderiu ka thënë: “Kur ta dëgjoni thirrjen (për namaz), thuani ashtu si thotë muezini”. Duke u mbështetur në këtë hadith, dijetarët e medhhebit hanefij sipas mendimit më të argumentuar (sepse ka edhe mendim tjetër brenda këtij medhhebi) janë të mendimit se, heshtja gjatë këndimit të ezanit ka dispozitën e Vaxhibit, që nënkupton se nuk guxon të flitet asnjë fjalë tjetër, përveç përsëritjeve të fjalëve të Muezinit. Pra është e preferuar që kur të fillojë këndimi i Ezanit të ndërpritet edhe leximi i Kur’anit nëse është duke u lexuar, e ngjashëm edhe format dhikrit. Kjo dispozitë shkoqitet me faktin se Ezani është ibadet (adhurim) me kohë të caktuar, andaj nëse nuk përfillet në kohën e vetë, ajo humbet nga vlera e saj, kurse leximi i Kur’anit është adhurim i cili nuk ka kohë të caktuar dhe sevapi i tij mund ta arrihet në çdo kohë.

Përderisa dispozita e dëgjimit të Ezanit është Vaxhib, dhe preferohet ndërprerja e leximit të Kur’anit, s’ka dilemë se punët tjera siç janë muhabeti dhe fjalët e kota, apo edhe përshëndetja mes veti, patjetër duhet ndërprerë, gjatë thirrjes së ezanit. Andaj në kohën duke u thirrur ezani nuk jepet selam as nuk ka përshëndetje, porse secili që e dëgjon ezanin detyrohet ti përgjigjet thirrjes së muezinit.

Për dëgjuesin i cili dëgjon ezanin kërkohet që t’i përgjigjet fjalës së muezinit, duke i përsëritur të njëjtat fjalë që i shqipton muezini, me përjashtim në thënien e muezint “Haj-jeales-salah” dëgjuesi thotë

لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِالَّلهِ الْعَلِيّ العَظِيم

ِ(la hauvle ve la kuv-vete il-la bil-lahil atij-jil adhim), kurse kur dëgjon fjalën “Haj-jalel felah” dëgjuesi thotë

“ مَا شَاءَ اللَّهُ كَانَ وَ مَا لَم يَشَاء لَمْ يَكُنْ”

(ma shaall-llahu kane ve ma lem jeshau le mjekun) e po ashtu kur dëgjon fjalën “Es-salatu hajrun mine-nevm” në ezanin e sabahut dëgjuesi thotë:

“ صَدَّقْتَ وَ بَرَّرْتَ”.

 Sad-dekte ve berete ve bil hak-ki natakte.

Ai i cili e dëgjon ezanin duhet që të ndërpret çdo veprim edhe nëse është duke lexuar Kur’an, apo duke lexuar diç tjetër. Pasi të kryhet ezani është mustehab që dëgjuesi të bie salevat mbi Pejgamberin Sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme. Pas Ezanit thuhet kjo lutje:

 أَللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَالصَّلاَةِ القَائِمَةِ آتِ محمدًا الوَسِيلَةَ وَ الفَضِيلَةَ وَابْعَثْهُ مَقَامًا مَحْمُوداً الَّذيِ وَعَدْتَهُ إِنَّكَ لاَ تُخْلِفُ المِيعَادُ

(All-llahumme rabbe hadhihi ed-da’vetit-tammeh ves-salatil kaimeh, aati Muhammedenil vesilete vel fadilete veb’thhu mekamen mahmudennil-ledhi veadtehu inneke la tuhliful miade)“O Zoti im, Zotërues i kësaj thirrje të lartë si dhe i këtij namazi që duam ta falim, të lutemi Ty, që Muhammedit Alejhis-selam t’i dhurosh virtyte dhe nderime të larta dhe bëre që në botën tjetër, të jetojë në atë gradë që Ti i ke premtuar Vërtetë Ti, nuk i ndërron premtimet.”

Nëse në një vend thirren shumë ezanë, përgjigjet vetëm për ezanin e parë e jo edhe për të tjerët.

Edhe teksti i ikametit është ngjashëm me teksitn e ezanit, me përjashtim se pas thënies “Haj-jealel felah حي على الفلاح” thuhet dy herë: Kad kametis-salatu, Kad kametis-salatu”