Shkruan: Prof. Jusuf ZIMERI
Pafuqia dhe dembelizmi (ar. El Axhzu vel keslu)
Që në fillim të theksojmë se këto dy atribute që përmenden në hadith dhe për të cilat Pejgamberi a.s. kërkoi ndihmë për mbrojtje prej tyre, nënkuptojnë se ekzistimi i këtyre atributeve paraqesin rrezikshmëri të lartë si për individin ashtu edhe për shoqërinë, andaj edhe disa dijetarë këto dy cilësi i kanë cilësuar si burim i të keqes që i ndalojnë njeriut shumë mirësi.
Nocioni “ar. el axhzu” ka kuptimin e pamundësisë për veprim me ekzistimin e vullnetit për veprim, kurse nocioni “ar. el keslu” nënkupton humbjen e vullnetit për veprim me ekzistimin e mundësisë. Imam Neveviju thotë “ el axhzu” nënkupton pafuqinë e njeriut për veprim të veprave të mira, ose siç thuhet mosveprimi i asaj që ka për detyrë ta veprojë. Prandaj, nëse njeriu arrin të lirohet nga pamundësia e veprimit dhe nga humbja e vullnetit për veprim, mund të themi se është produktiv, për veten, familjen dhe shoqërinë. Imam Ibni Haxher Askalani thotë: edhe pse që dyja këto kanë kuptimin e mosveprimit, dallimi mes tyre dy cilësive është se “pamundësia-el-axhzu” është mosveprimi nga pamundësia, kurse dhe “dembelizmi el-keslu” është mosveprim nga përtacia, por siç thotë Ibni El Kajimi, që të dyja këto cilësi shkaktojnë dhembje dhe pasoja të rënda. Nëse te një njeri bashkohen këto dy anomali, pamundësia dhe dembelizmi, atëherë duhet kuptuar se është goditur nga mikrobi shkatërrues i individit dhe shoqërisë, sëmundje vdekjeprurëse që pengon zhvillimin shoqërorë.
Ajo që nuk mund të tejkalohet pa theksuar në këtë rast, është lidhshmëria mes këtyre dy atributeve që pejgamberi s.a.v.s i bashkuar, sepse bashkimi i këtyre dy cilësive në një vend nuk është thjesht rastësi, përkundrazi, është dëshmi urtësinë thellë që arrin deri në shkallën e mrekullisë profetike që ndërlidhet me përcaktuesit më të rëndësishëm të edukimit. Lidhshmëria mes veti e këtyre dy cilësive (pamundësia-dembelizmi) paraqet një sekret të çuditshëm që tregon se ekzistimi i njërës prej tyre ose që të dyjave rrëzon performancën e përgjithshme të individit apo të shoqërisë në përgjithësi.
Marrë parasysh se nocioni “el axhzu-pafuqi” është e kundërta e fuqisë “ar. El kudretu” dhe nocioni “el keslu-dembelizëm” është e kundërta dëshirës, atëherë konstatohet se me ekzistimin e njërës prej këtyre dy cilësive pamundësohet kryerja e veprimit dhe humbë performanca e njeriut si qenie humane. Konstatohet se këto dy cilësi janë komplementare jo alternative, që nënkupton se me mungesën e njërës mungon edhe tjetra.
Çështja është se që të dyja këto atribute (pafuqia dhe dembelizmi) janë çështje të brendshme por që mund të kenë shkaqet e jashtme, andaj kemi nevojë për shërim prej tyre, qoftë në vinel individual apo shoqërorë. Ajo që është shumë e rëndësishme është se besimtari islam assesi nuk guxon t’i dorëzohet njërës cilësi apo të dyjave sepse atëherë rezulton paralizim i pa shmangshëm i individit dhe shoqërisë, humbje e burimit të energjisë aktive të njeriut dhe si i tillë ngelë joproduktiv si për veten, familjen apo edhe shoqërinë. Prandaj, nuk është rastësi që edhe Pejgamberi s.a.v.s. kërkoi ndihmën e Allahut që të mbrohet pamundësi dhe dembelizmi (el axhzu vel keslu) dhe njëkohësisht na urdhëroi që edhe ne të praktikojmë këtë lutje në përditshmërinë tonë.
Pasojat nga sëmundja e pafuqisë dhe dembelizmit
Para së gjithash duhet kuptuar një send si parim themelor, e që është, të kuptuarit se “pafuqia dhe dembelizmi” janë sëmundje që kërkojnë trajtim sepse besojmë në shërimin e tyre, e assesi dorëzim para tyre. Por për ti dhënë trajtimin e duhur duhet ti nxjerrim në pah manifestimet e pafuqisë, të përcaktojmë të vërtetën e saj dhe mundësinë e trajtimit (shërimit).
- Pasoja më e rëndë që reflektohet nga pafuqia dhe dembelizmit është kur njeriu fikson në memorien e tij dhe krijon bindje për një çështje, se nuk mund ta bëjë, nuk mund ta zbatoj. Kjo bindje e gabuar, pastaj njeriun fillimisht e relativizon dhe fillon ta lirojë nga përgjegjësia, duke menduar se meqë nuk mund ta bëjë, nuk duhet të bartë edhe përgjegjësi.
Për fat kë keq këtë bindje e gjejmë me përmasa të mëdha në mesin e popullatës sonë, sa për ilustrim po paraqesim disa shembuj, që sa herë që bisedojmë për diçka, menjëherë lindin reflektimit e bindjeve të tillë ku thonë, ne nuk mund ta bëjmë këtë, studenti ende pa u futur në labirintet e studimeve veron sipas bindjes se nuk mund ta kryejë këtë apo atë fakultet!. Shumë herë dëgjojmë duke thënë, unë nuk kam mundësi ta mësoj leximin kur’anit. Tjetri ka formuar bindje në kokën e tij se nuk mund të agjëroj, i duket tmerr kjo çështje, apo dikush ka formuar bindje se nuk mund të falë pesë kohë namaz në ditë, i duket absurd, etj, etj, Këto, nuk janë të vërteta që duhet besuar, ngase e vërteta është se këta njerëz kanë rënë pre dhe janë bërë viktimë e bindjeve të tyre të gabuara, prandaj pejgamberi a.s. personalisht kërkoi ndihmën e Allahut xh.sh për mbrojtje nga kjo bindje dhe kërkoi nga që edhe ne si të kërkojmë këtë ndihmë, sepse rrugëtimi sipas bindjeve të gabuara është rrugëtim i dështuar dhe me pasoja serioze në jetën e kësaj dhe botës tjetër.
- Si pasojë shumë e dëmshme që reflektohet nga pafuqia dhe dembelizmi është edhe prolongimi i punëve të rëndësishme deri në pafundësi. Ne shpeshherë harrojmë se ekzistojnë disa punë që detyrimisht duhet të kryhen në kohën e përcaktuar, sepse kryerja e saj pas kohe është i barasvlershëm me zero, e barasvlera me zero nënkupton minimumi qëndrim në vend. Prolongimi i punëve të rëndësishme që duhet kryer në kohën e përcaktuar dhe qëndrimi në vend nuk është porosi islame sepse besimtari islam është i porositur të jetë në lëvizje të përhershme. Si shembull i kësaj, prolongimi i shkollimit dhe arsimimit çfarë pasoja sjell për shoqërinë islame, ose ta marrim si shembull, prolongimi i namazit. Ka shumë njerëz që në vazhdimësi e prolongojnë faljen e namazit, duke thënë, do të filloj të falë namazin prej ramazanit që do të vjen, ose prej bajramit, ose nga viti i ri,e sa e sa data të tilla i kanë kaluar e ai nuk ka filluar me namazin. Kjo është shenjë e hipokrizisë që ne e argumentojmë praktikisht.
- Nga reflektimet që janë si pasojë e pafuqisë dhe dembelizmit është edhe braktisja e punëve të rënda dhe të suksesshme dhe marrja me punë më të lehta dhe më me pak apo hiç sukses si dhe musguximi i marrjes së vendimeve të rëndësishme gjatë jetës.
- Si pasojë e kësaj anomali është edhe humbja e kohës pa kurrfarë veprimi konstruktiv, veprim ky i cili shkakton humbje të mëdha si për individin ashtu edhe për shoqërinë. Mos angazhimi me punë ose mos shfrytëzimi i kohës, përveç që ka pasoja ekonomike, ajo ka edhe pasoja tjera sociale por edhe fizike, sepse njeriu i pa punë ka kohë të merret me hulumtimin e të metave të të tjerëve, duke përgojuar, fol pas shpine e shumë e shumë veprime tjera.
Trajtimi (shërimi) nga këto anomali
Nuk ka dilemë se hapi i parë që njeriu duhet kuptuar dhe që asnjëherë nuk duhet harruar në çdo çast të jetës së tij, është përforcimi i lidhjes sonë me burimin e energjisë, me Krijuesin tonë. Pra, shpëtimi i jonë është vetëm rikthimi i jonë te Allahu xh.sh., te ajo që i është shpallur njerëzisë për udhëzues në jetën e kësaj dhe botës tjetër.
Edhe në rastin konkret, pejgamberi a.s. sqaroi në detaje se për tu mbrojtur nga këto anomali, është lutja – kërkesa e jonë drejtuar Allahut të plotfuqishëm që të na japë fuqi mbrojtëse nga këto anomali. Lidhja e sinqertë e njeriut me fuqinë absolute e bënë që të ndjehet më i fuqishëm dhe i pa mposhtur, sepse njeriu është qenie e dobët dhe nëse shkëputë nga kjo lidhje është i pa mbrojtur dhe gjithnjë i ekspozuar rrezikut. Për këtë arsye Allahu xh.sh. në Kur’anin fisnik thotë:
“….e kush iu përmbahet dispozitave të All-llahut, atij Ai i hap rrugë” Talak:02
Besimtari islam, duhet të kuptoj se me lidhshmërinë e tij me Allahun xh.sh. është më i fuqishëm dhe si rrjedhojë edhe m i dashur te Allahu xh.sh.. Këtë e vërteton edhe hadithi i pejgamberit s.a.v.s. i transmetuar nga Ebu Hurejreja ku thotë:
“besimtari i fuqishëm është më i mirë dhe më i dashur te Allahu se sa besimtari i dobët dhe te çdonjëri ka hajr. Kujdesu për atë që të bën dobi, kërko ndihmë nga Allahu e mos u bë i pafuqishëm (pesimist). Nëse të godet ndonjë gjë mos thuaj “sikur të veproja kështu do të ndodhte kështu”, por thuaj: “Ka caktuar Allahu, bëri çfarë deshi”. Vërtet, fjala “sikur” hap punën e shejtani. Muslimi
Nga ky hadith i pejgamberit s.a.v.s. qartë vërejmë se të gjithë besimtarët pa përjashtim janë të mirë dhe të dashur te Allahu xh.sh., por meqë as besimtarët nuk janë të gjithë të një kategori dhe dallojnë mes veti në devotshmëri dhe sinqeritet, atëherë kategoria më e mirë dhe më e dashur te Allahu, janë ata që janë më të fuqishëm janë më të mirë. Nocionin “ar. el kavij- i fuqishëm” që përmendet në hadith, disa dijetarë e interpretuan se ka për qëllim fuqinë fizike, sepse edhe fuqia fizike ka karakteristikat e veta dhe jep mundësi reale për të ndihmuar islamin, kurse disa të tjerë janë të mendimit se ky nocion synon fuqinë e besimit, fuqinë mendore dhe profesionale, edhe pse realisht ky nocion jep të kuptosh edhe njërin edhe tjetrin mendim. Kur shfletojmë kur’anin fisnik gjejmë se në rastin kur Shuajbi a.s. deshi të marrë për punëtor Musa a.s., konsultoi vajzat e tij,e njëra prej tyre tha:
“Njëra prej atyre dyjave: “O babai im, merre këtë në shërbim me pagë, pse më i miri i atij që do ta marrësh në shërbim është ai i fuqishmi, e besniku!” kasas : 26 Nocioni “el kaviju – i fuqishëm” në këtë ajet nuk synon forcën muskulore por synon forcën e besimit dhe përgatitjes intelektuale dhe profesionale, duke e shoqëruar me cilësinë e besnikërisë.
Pra kur jemi te hadithi i Pejgamberit s.a.v.s. ku thotë “besimtari i fuqishëm është më i mirë dhe më i dashur” synon besimtarin e paluhatshëm në besimin e tij, at që është më i bindur dhe më punëtor, por njëkohësisht që është edhe profesionalisht i përgatitur dhe intelektualisht i ngritur. Këtë e vërtetoni edhe nocioni “ar. hajrun- më i mirë), këtu paraqitet mirësia e pa kufizuar në të gjitha sferat e jetës së njeriut.
Për këtë arsye gjejmë se edhe Halifi i dytë i myslimanëve i cili njihet botërisht jo vetëm për nga trimëria e tij por edhe për mendjemprehtësia dhe fuqia e tij inetektuale dhe besnikëria e tij, shpeshherë thoshte: “ Kërkoj ndihmën e Allahut të më mbrojë nga lëkura e të pabesit dhe nga pafuqia e besnikut”.